Το Κάστρο του Πλαταμώνα και ο οικισμός του Παλαιού Παντελεήμονα

Ταξιδεύοντας με το αυτοκίνητο στην εθνική οδό Αθηνών- Θεσσαλονίκης και φτάνοντας στο νομό Πιερίας, ένα είναι σίγουρο: πως από όποια πλευρά του δρόμου και αν είσαι (στην άνοδο ή την κάθοδο), το βλέμμα σου θα πέσει στο Κάστρο του Πλαταμώνα.

Το μεσαιωνικό Κάστρο, με ηλικία περίπου 10 αιώνων, λειτουργεί ως «μαγνήτης» με την επιβλητική παρουσία του, που τις νύχτες παίρνει άλλη διάσταση, καθώς η φωταγώγησή του λειτουργεί προσθετικά στην αναμφισβήτητη αίγλη και γοητεία του. Το Κάστρο του Πλαταμώνα θεωρείται «σήμα κατατεθέν» για το νομό και αποτελεί το σημαντικότερο ίσως αξιοθέατο της περιοχής. Άλλωστε, μαζί με το Κάστρο της Κασσάνδρας ήταν οι «φύλακες» του Θερμαϊκού κόλπου.

Χτισμένο στη θέση της αρχαίας Ηράκλειας, το Κάστρο πέρασε στα χέρια των Φράγκων το 1204 και εξυπηρετούσε τον έλεγχο του περάσματος από τη Μακεδονία στη Θεσσαλία. Στη συνέχεια, το κατέλαβαν οι Βυζαντινοί, που έκαναν πολλές προσθήκες, ενώ τον 14ο αιώνα ακολούθησε η κατάληψη από τους Τούρκους. Το ότι το Κάστρο δεν καταστράφηκε κατά την οθωμανική αυτοκρατορία φαίνεται να οφείλεται στη στρατηγική του θέση. Το 1770 καταλήφθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τους Έλληνες, ενώ βομβαρδίστηκε από τον πλοίαρχο Σταχτούρη το 1897 και εγκαταλείφθηκε από τους Τούρκους. Κατά το Β” Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί προκάλεσαν αρκετές ζημιές.

Το Κάστρο είναι καλά συντηρημένο και επιβλητικό, φιλόξενο και προσιτό στους επισκέπτες, που έχουν τη δυνατότητα να συναντήσουν τα τρία βασικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών φρουρίων: τον πρώτο περίβολο, το δεύτερο περίβολο, που αποτελεί και την ακρόπολη και τον κεντρικό πύργο. Χάρη στις εργασίες αναστήλωσης που έγιναν τα τελευταία χρόνια, το Κάστρο δεν είναι μόνο επισκέψιμο από χιλιάδες λάτρεις της ιστορίας από όλο τον κόσμο, αλλά φιλοξενεί τα καλοκαίρια μουσικές συναυλίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις. «Οι επισκέπτες μπορούν να δουν τα τείχη, τον κεντρικό πύργο, που σύμφωνα με επιγραφή πρέπει να χτίστηκε στην τέταρτη δεκαετία του 14ου αιώνα, τις εκκλησίες που είναι σε ερείπια, τη στέρνα και να απολαύσει μια καταπληκτική θέα: τη θάλασσα και το βουνό του Ολύμπου», λέει ο αρχαιολόγος, Βαγγέλης Παπαθανασίου, ξεναγώντας μας στους χώρους του Κάστρου.

Ακριβώς απέναντι από το Κάστρο του Πλαταμώνα, επάνω στις πλαγιές του Ολύμπου βρίσκεται χτισμένος ο Παλαιός Παντελεήμονας, ένα από τα ωραιότερα χωριά της Μακεδονίας. Χτίστηκε από Ηπειρώτες τεχνίτες, που σύμφωνα με την παράδοση εργάστηκαν στη συνέχεια και σε πολλά χωριά του Πηλίου. Αποτέλεσμα είναι, η μακεδονική αρχιτεκτονική να «παντρεύεται» με στοιχεία της ηπειρωτικής παράδοσης.

Το χωριό εγκαταλείφθηκε σταδιακά από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και σε διάστημα περίπου 20 ετών. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και με την έξαρση του νεοπαραδοσιακού νεορομαντισμού στην Ελλάδα άρχισε η μεταπώληση των σπιτιών του Παλαιού Παντελεήμονα.

Σήμερα, ο οικισμός έχει κηρυχτεί διατηρητέος, ενώ τα περισσότερα από τα παλιά σπίτια έχουν ανακαινιστεί. Οι επισκέπτες μπορούν να περπατήσουν στα γραφικά λιθόστρωτα δρομάκια, να θαυμάσουν την κεντρική πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια της, το παλιό σχολείο που έχει αναπαλαιωθεί, να προσκυνήσουν στην παλιά εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, να φάνε πικάντικους μεζέδες στις παραδοσιακές ταβέρνες και να ψωνίσουν από τα γραφικά καταστήματα τοπικά προϊόντα και είδη λαϊκής τέχνης.

Τις καθημερινές, ορισμένες οικογένειες με παιδιά, παρέες νεαρών αλλά και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας απολαμβάνουν τη δροσιά κάτω από τα πλατάνια στην πλατεία του χωριού, ενώ τα Σαββατοκύριακα το χωριό σφύζει από ζωή. Στα δρομάκια, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, παρατηρείται «μποτιλιάρισμα», ενώ οι φωτογραφικές μηχανές παίρνουν «φωτιά», με τους επισκέπτες να θέλουν να απαθανατίσουν όλες τις ομορφιές του οικισμού.

«Ο Άγιος Παντελεήμονας πρέπει να ήταν ένα ανήσυχο χωριό στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, με πολλούς κλεφταρματωλούς, που δεν έχουμε πολλές μαρτυρίες. Τελευταίος Παντελεημονίτης κλεφτοκαπετάνιος υπήρξε ο Γιαταγάνιας, ο οποίος σκοτώθηκε σε συμπλοκή με Τούρκους λίγο πριν από την απελευθέρωση. Το πρώτο σπίτι του σώζεται ακόμη στο παλαιό χωριό», μας λέει ο κ. Παπαθανασίου.